بررسی اثر قدرت گروداران ذینفوذ در مدیریت مشارکتی منابع آب دشت قزوین

سابقه و هدف: تحلیل گروداران یکی از فاکتورهای کلیدی و تأثیرگذار در موفقیت سیاست‌های مدیریتی در هر زمینه‌ای است. این ابزار آمار مفیدی در مورد افرادی که در طرح‌های مدیریت منابع آب اثرگذار هستند ارائه می‌دهد. اطلاعات حاصل از تحلیل گروداران می‌تواند به عنوان ورودی مدل‌ها و تحقیقات دیگر در نظر گرفته شوند که جهت برنامه‌ریزی طرح‌ها و سیاست‌های آینده و ارزیابی میزان موفقیت آن‌‌ها استفاده می‌شوند. استفاده از روش‌های مدیریت مشارکتی در اجرای طرح‌های مدیریت منابع آب میزان مشارکت گروداران را در مناطق مختلف بررسی می‌کند و اثر ایشان را در موفقیت طرح‌های مدیریتی ارزیابی می‌نماید. مشارکت گروداران به ترتیب با منافع و قدرت و به تبع آن اهمیت ایشان در ارتباط است. مدل‌سازی قدرت گروداران و بررسی ارتباط آن میان سایر خصوصیات ایشان ارائه اخیراً مورد توجه قرار گرفته است. هدف از این تحقیق ارائه راهکاری جهت تدقیق و تسهیل تحلیل گروداران است، لذا مدلی برای شبیه‌سازی اهمیت و قدرت گروداران در شبکه آبیاری قزوین جهت تحلیل سیاست‌های مدیریتی در حوزه مدیریت منابع آب ارائه شده است. مواد و روش‌ها: جهت جمع‌آوری اطلاعات اولیه برای مدل‌سازی و شناسایی خصوصیات گروداران، از پرسشنامه‌ها و برگزاری جلسات مصاحبه با گروداران کلیدی استفاده شده است. به منظور تعیین گروه‌های کلیدی گروداران از تحلیل سلسله مراتبی همراه با تلفیق نظرخبره استفاده شد. با استفاده از چهارچوب-های تحلیل گروداران که از پیش تبیین شده‌بودند مدل شبیه‌‌سازی و واسنجی خصوصیات گروداران تعریف و ایجاد شد. جهت واسنجی و تخمین پارامترهای مدلِ شبیه‌سازی خصوصیات گروداران از الگوریتم ژنتیک استفاده شد. سپس قدرت و اهمیت گروداران با استفاده از مدل خصوصیات ایشان ارزیابی شد و نتایج آن واسنجی و با روش‌های پیشین مقایسه گردید. یافته‌ها: از تحلیل سطح آگاهی گروداران مشخص شد که عوامل آگاهی دهنده در میان گروداران مانند رسانه یا سایر گروه‌ها بایستی اطلاعات بیشتری در زمینه منابع آب منطقه داشته باشند. از سوی دیگر آگاهی پایین سیاست‌مداران که نقش مهمی در تأمین منابع آب در منطقه ایفا می‌کنند نگران کننده است. برخی از گروداران در گروه سیاستمداران و مدیران سازمان‌ها از لحاظ جایگاه اجتماعی در منطقه از مقبولیت قابل توجهی برخوردار هستند که باعث می‌شود جزو شاخص‌ترین گروداران قرار گیرند. از لحاظ اهمیت نیز گروداران در گروه‌های سیاست‌مداران و مدیران جزو قدرتمندترین افراد و مصرف‌کنندگان شهری ضعیف‌ترین گروداران از این منظر هستند. همچنین مشخص شد که مدل ارائه شده از دقت قابل قبولی برخوردار است به طوری که میانگین خطای مطلق در ارزیابی شبیه‌سازی اهمیت 487/0 بدست آمد. نتایج تحقیقات نشان داد که بین سطح دانش، منابع، رهبری، قدرت و اهمیتِ گروداران اندرکنش وجود دارد. از سوی دیگر خطرات بالقوه و فرصت‌های ایجاد گروه‌های گروداران تبیین شدند. از نتایج دیگر این تحقیق می‌توان به تعیین اندرکنش‌های پنهان بین گروداران نام برد که با استفاده از چهارچوب تئوری گروداران تبیین شده‌اند. نتیجه‌گیری: این تحقیق در راستای کمک به مدیران و تصمیم‌گیرندگانِ شبکه آبیاری قزوین انجام گرفت تا از این طریق بتوانند عواقب ناشی از فشارهای گروداران ذی‌نفوذ در بهره‌بردای بیش‌ازحد از منابع آب را مشاهده کنند. نتیجه کلی حاصله مشخص کرد که ایجاد دیدگاه مثبت در مورد حفاظت از منابع آب از طریق کاهش گروداران مخالف با استفاده از ایجاد منافع بومی و ارائه تسهیلات قابل انجام است. بنابراین تشویق گروداران مخالف در راستای حفاظت از منابع آب در منطقه می‌تواند تشکل‌های حامی منابع آب را در وضعیت بهتری نسبت به گروداران مخالف قرار دهد. نتیجه دیگر اینکه، با بکارگیری تحلیل گروداران به صورت مستمر می‌توان کمک شایان ذکری برای مشاهده اندرکنش‌های گروداران و تشخیص فرصت‌های بالقوه در راهکارهای مدیریتی انجام داد.